Welkom bij het Beitelhuisje.

Het Beitelhuisje aan de Oudewand 45 te Zutphen is een beitelvormig huisje, een driehoekig terrein waar twee straten in een scherpe punt samenkomen. Met de puntige kant kijkt het op de Beukerstraat en komen de Armenhage en Oudewand bij elkaar. Het is een rijksmonument en in bezit van het Wijnhuisfonds in Zutphen sinds 1963.

In 2020 deden twee studenten uit Zutphen onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis het Beitelhuisje. Zij hebben documenten gevonden die stammen uit halverwege 1300. Het blijkt dat het Beitelhuisje als voorbeeld heeft gediend voor een beroemd ‘Beitelhuis’ in New York. Volgens de documenten van het Wijnhuisfonds is het Beitelhuisje voor het eerst vermeld in een akte van 1559, volgens welke het huis aan het eind van de Turfstraat ligt, voor de stenen brug. Dit was een brug over de Berkel, waar nu de voetgangersstoplichten zijn. In 1569 wordt het huis ‘dat enndelste beytellhuyssken’ (enndelste = uiterste) genoemd. In 1880 is het oude huis gesloopt en vervangen door het huidige in Beaux-artsstijl met in de bovenhoeken afgeronde vensterkozijnen. Tussen begane grond en eerste verdieping is een horizontale band met blinde vakken, evenals onder de daklijst. De ornamenten boven de ramen en de consoles onder de daklijst zijn waarschijnlijk prefab.

Ook wordt ontdekt dat het tuitgeveltje van de smalle, één raam brede voorgevel oorspronkelijk in- en uitgezwenkte ruggen en pinakels heeft gehad, vergelijkbaar met Sprongstraat 13. In 1635 heeft een grote verbouwing en nieuwbouw plaats gehad waarbij de gotische vensters zijn dichtgemetseld en een gelige kalklaag is aangebracht.

Het pand wordt in 1963 aangekocht door het Wijnhuisfonds wanneer de sloop dreigt. Er volgt een lange en moeizame periode voordat de restauratie in 1973-1975 plaats vindt.

Bij de restauratie ontstaat met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (subsidiegever) een principieel meningsverschil. De Rijksdienst wil het pand terug restaureren naar de gedaante van direct na de verbouwing in 1635. Het Wijnhuisfonds wil echter de hele bouwgeschiedenis weerspiegeld in het huis tonen en maakt er bezwaar tegen, zeldzaam geworden overblijfselen uit een vroegere bouwperiode om der wille van de uniformiteit van het geheel onder een kalklaag te bedekken. Uiteindelijk wordt een compromis bereikt, de gotische ramen aan het Armenhage komen terug maar de gevels rondom worden met een gelige kalk behandeld. Uiteraard komt het charmante topgeveltje, met zijn vijf pinakels, terug.

Tussen 1898 en 1921 was er een bakkerij in Het Beitelhuisje. In 1921 is de bakkerij omgebouwd tot woon- en slaapkamer en heeft het als woonhuis gediend tot 1975. Er heeft een bakker, koopman, naaister en papierbewerker in gewoond. In 1975 zijn er een goudsmid en kunstenares komen wonen die er tot 2016 hebben gewoond.

In 2017 heeft een inpandige renovatie plaatsgevonden, waarbij een kleine verduurzamingsslag is gemaakt en de buitenkant is gewit.

De huidige bewoners zijn Judith de Boer, multimedia-kunstenares en haar zoon Mika. De kunstenares was benieuwd naar de geschiedenis van dit huisje en heeft deze website opgezet om een ieder die interesse heeft te informeren.
Mocht u nog meer informatie hebben over dit huisje en zijn geschiedenis, anecdotes of foto’s, dan houden wij ons van harte aanbevolen, mailt u ons graag!

Beitelhuisje in 1963, fotograaf onbekend, stadsarchief Zutphen
Het Beitelhuisje, geschilderd door Quack, 1973
Beitelhuisje 2019

Tekst van Wijnhuisfonds jaarverslag en Judith de Boer